امام صادق عليه‏السلام به جميل‏بن ‏درّاج فرمودند:

"بَادِرُوا اَحدَاثَكُم بِالحَدِيثِ قَبلَ اَن تَسبِقَكُم اِلَيهِم المُرجِئَةُ"؛

فرزندانتان را با كلام [ما] آشنا كنيد پيش از آن كه مرجئه (و ديگر فرقه‏هاى منحرف عقيدتى) بر شما سبقت بگيرند [ و آنان را منحرف سازند]

فروع كافى، ج2، ص94. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام صادق عليه‏السلام فرمود:

"البَنَاتُ حَسَنَاتٌ وَ البَنُونُ نِعمَةٌ وَ اِنَّما يُثَابُ عَلَى الحَسَنَاتِ و يُسألُ عَنِ النِعمَةِ"؛

دختران نيكى و پسران نعمت‏اند و همانا بر نيكى‏ها پاداش داده و از نعمت‏ها سؤال مى‏شود.

اسلام با در نظر داشتن روحيات لطيف دختر، به والدين دستور داده كه در برخى از رفتارهاى خانوادگى مانند تقسيم هدايا، دختران را مقدم شمارند.

وسائل‏الشيعة، ج15، ص104؛ فروع كافى، ج2، ص82. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام صادق عليه‏السلام مى‏فرمايند:

هنگامى كه كودك به سه سالگى رسيد لا اله الا اللّه را به او بياموزيد و او را رها كنيد (همين مقدار كافى است).

وقتى هفت ماه ديگر گذشت محمد رسول اللّه (صلى ‏الله ‏عليه ‏و آله) را به او آموزش دهيد و سپس او را رها كنيد تا چهار ساله شود. آن‏گاه صلوات فرستادن را به او بياموزيد.

در پنج سالگى به او سمت راست و چپ را آموزش دهيد و قبله را نشان او داده و بگوييد سجده كند.

آن‏گاه او را تا شش سالگى واگذاريد. فقط پيش روى او نماز بخوانيد و ركوع و سجود را يادش دهيد تا هفت سالش هم تمام شود.

وقتى هفت سالگى را پشت سر گذاشت، وضو ساختن را به او تعليم دهيد و به او بگوييد نماز بخواند، تا هنگامى كه نه ساله شد وضو و نماز را به نيكى آموخته باشد.

و هنگامى كه آن‏ دو را به خوبى ياد گرفت خدا پدر و مادر او را به خاطر اين آموزش‏شان خواهد آمرزيد.

وسائل‏الشيعة، ج15، ص193. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و آله مى‏فرمايد:

"نِعمَ الوَلَدُ البَنَاتُ مُلَطِّفَاتٌ مُجَهِّزَاتٌ مُؤمِنَاتٌ مُبَارَكاتٌ مُفَلَّيَاتٌ"؛

دختران چه فرزندان خوبى هستند؛ با لطافت و مهربان، آماده به خدمت‏رسانى، يار و غمخوار [اعضاى خانواده]، با بركت و پاكيزه كننده [در خانواده براى پدر و مادر.]

 مستدرك الوسائل ج15، ص115؛ وسائل‏الشيعة، ج15، ص100؛ فروغ كافى، ج2، ص82. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

و نيز فرموده‏اند:

"اِنَّ اللّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى الاُناثِ اَرَقٌّ مِنهُ عَلَى الذُّكُورِ"؛

خداوند متعال بر دختران مهربان‏تر است تا پسران.

وسائل‏الشيعة، ج15، ص104؛ فروع كافى، ج2، ص82. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام باقر عليه‏السلام در اين راستا مى‏فرمايد:

"شَرُّ الابَاءِ مَن دَعَاهُ البِرُّ اِلَى الاِفرَاطِ وَ شَرُّ الاَبنَاءِ مَن دَعَاه التَّقصِيرِ اِلَى العُقُوقِ"؛

بدترين پدران كسى است كه [در نيكى از حد اعتدال خارج شود و] به زياده‏روى بگرايد و بدترين فرزندان فرزندى است كه در اثر كوتاهى، به عاق والدين دچار شود.

تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 486. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

از رسول خدا صلى ‏الله ‏عليه ‏و آله روايت شده است:

"مَن قَبَّلَ وَلَدَهُ كَتَبَ اللّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَن فَرَّحَه فَرَّحَهُ اللّهُ يَوم القِيَامَةِ"؛
هر كس فرزند خود را ببوسد خدا بر او پاداشى مى‏نويسد و هر كس فرزندش را خوشحال كند خدا او را در روز رستاخيز شاد مى‏گرداند.

وسائل‏الشيعة، ج21، ص475. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

همچنین روايت شده است كه روزى مردى خدمت پيامبر اكرم صلى‏ الله ‏عليه ‏و آله رسيد و عرض كرد: اى رسول خدا! من ده فرزند دارم ولى هرگز كودكانم را نبوسيده‏ام.

 پيامبر اكرم صلى ‏الله ‏عليه ‏و آله فرمود:

 « كسى كه رحم نكند (مورد) رحم (واقع) نمى‏شود.»

وسائل‏الشيعة، ج15، ص203. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام صادق عليه‏السلام فرموده‏اند:

"اِنَّ اللّه لَيَرحَمُ العَبدُ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِه"؛
همانا پروردگار بنده‏اش را به دليل زيادى مهرورزى نسبت به كودك خود مى‏بخشايد.

 وسائل‏الشيعة، ج21، ص483. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه ‏و آله در مورد تربيت از سنين كودكى فرموده‏اند:

"مَن رَبّى صَغِيراً حَتَى يَقُولُ لااِلهَ اِلاّ اللّه لَمْ يُحَاسِبهُ اللّهُ"؛
هر كس فرزندش را از كودكى تربيت كند تا او بتواند بگويد لا اله الا الله، خداوند از او حساب نخواهد كشيد.

ارشاد القلوب، ص225. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام کاظم علیه السلام فرموده اند:

در خانه ای که نام محمد ، احمد، علی، حسن، حسین، فاطمه باشد فقر وارد نمی شود.

العوالم بحرانی/ ج 11/ ص 552 به نقل از کتاب عشق برتر

امام كاظم عليه‏السلام مى‏فرمايد:

"اَوَّلُ مَا يَبَرُّ الرَّجُلُ وَلَدَهُ اَنْ يُسَمِّيهِ بِأِسمٍ حَسَنٍ فَليُحَسِّن اَحَدُكُمُ اسْمَ وَلَدِهِ"؛
نخستين كار نيكى كه شخص براى فرزندش انجام مى‏دهد اين ‏است كه نام نيكو بر او بگذارد. پس شايسته است هر يك از شما نام فرزند خود را نيكو قرار دهد

وسائل الشيعة ، ج15، ص122؛ فروع كافى، ج2، ص86. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

* همچنين آمده است كه اميرالمؤمنين عليه‏السلام، با اين ‏كه نام مادر و همسرشان فاطمه عليهاالسلام بود، نام يكى از دختران خود را نيز فاطمه نهادند.( الارشاد، ج1، ص215.) و نيز نگاشته‏اند شدت علاقه به حضرت زهرا عليهاالسلام در اهل‌بيت عليهم‏السلام به گونه‏اى بود كه امام كاظم عليه‏السلام نام چهار دختر خود را فاطمه گذاشتند؛ فاطمه كبرى، فاطمه وسطى، فاطمه صغرى، فاطمه اخرى كه به فواطم اربعه شهرت يافتند.( الارشاد، ج2، ص344؛ بحارالانوار، ج48، ص317؛ تذكرة‏الخواص، ص351.) اين ويژگى در خانواده امام حسين عليه‏السلام نيز ديده مى‏شود و فاطمه كبرى و فاطمه صغرى از دختران او به شمار مى‏روند.( تذكرة الخواص، ص278.) اين در حالى است كه فضاى سركوب شيعيان، بر جامعه حاكم شده بود و رعب و وحشت بر سر آنان كه نام فرزندان خود را على و فاطمه مى‏نهادند، سايه افكنده بود.
امام حسين عليه‏السلام نيز در آن فضاى تهديد و ارعاب، دست به مبارزه‏اى آشكار زده و با اين نام‏گذارى به پاسداشت جايگاه و احترام اين دو دُردانه آفرينش بر مى‏خيزند.

امام رضا عليه‏السلام نيز فرموده‏اند:

"لايَدخُلُ الفَقرَ بَيتاً فِيهِ اسْمُ فَاطِمَة مِنَ النِّسَاءِ"؛
در خانه‏اى كه نام يكى از زنان فاطمه باشد محروميت داخل نمى‏شود.

وسائل‏الشيعة، ج15، ص129. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

امام هشتم شيعيان نام نيكوى محمد را بر فرزنددلبندش نهاد و از تاثير اين نام نيكو چنين پرده برداشت: «خانه‏اى كه در آن‏نام محمد باشد، روز و شبشان را با خير و نيكى به پايان مى‏رسانند.»

به نقل از سایت شهید آوینی

پيامبر اكرم(ص) فرمودند:

« اكرموا اولادكم و احسنوا آدابهم »

فرزندانتان را بزرگ داريد و با آنان رفتارى نيكو كنيد.

بحارالانوار، ج ۱۰۴، ص ۹۵.

از امام صادق(ع) روايت شده است:

الغلام يلعب سبع سنين و يتعلم الكتاب سبع سنين و يتعلم الحلال و الحرام سبع سنين؛

فرزند پسر هفت سال بازى مى‏كند و هفت سال قرآن مى‏آموزد و هفت سال حلال و حرام را ياد مى‏گيرد.

المحجة البيضاء، ج ۳، ص ۱۲۱.

امام صادق علیه السلام از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله روايت كرده‏اند:

«رحم اللَّه من اعان ولده على بره»، قال قلت كيف يعينه على بره؟ قال « يقبل ميسوره، و يتجاوز عن معسوره و لا يرهقه و لا يخرق به؛»

خداوند كسى را كه به خير فرزندش يارى مى‏دهد بيامرزد پرسيدند چگونه به خير فرزند يارى رساند؟ فرمودند: آن چه در توان اوست پذيرا شود و از آن چه فوق توان اوست در گذرد و او را به نافرمانى نخواند و سرگشته و حيرانش نسازد.

                                                                          به نقل از سایت امام جواد

امام سجاد(ع)فرمود: من به‏بيمارى شديدى مبتلا شدم. پدرم بربالينم آمد و فرمود: ماتشتهى؟ فقلت: اشتهى ان اكون ممن لااقترح على الله ربى‏مايدبره‏لى، فقال لى: احسنت ضاهيت ابراهيم الخليل صلوات الله عليه حيث قال‏جبرئيل(ع): هل من حاجه؟ فقال: لا اقترح على ربى بل حسبى‏الله و نعم الوكيل.» ⁽⁴⁾

چه خواسته‏اى دارى؟ عرض كردم: دوست دارم از كسانى باشم كه‏درباره آنچه خداوند برايم تدبير كرده، نپرسم. پدرم در مقابل‏اين جمله به من آفرين گفت و فرمود: تو مانند ابراهيم خليلى; به‏هنگام گرفتارى جبرئيل نزدش آمد و پرسيد: از ما كمك مى‏خواهى؟ اودر جواب فرمود:(درباره آنچه پيش آمده)از خداوند سؤال نمى‏كنم. خداوند مرا كافى است و او بهترين وكيل است.

بحار الانوار، ج 46، ص 67، ح 34.

* در اين حديث ملاحظه مى‏شود كه‏امام حسين(ع)در مقابل پاسخ عارفانه و دلنشين فرزندش كه‏براساس ظاهر حديث، سن و سال چندانى هم نداشت. جمله «احسنت‏»را به كار برد و او را به «ابراهيم خليل‏» تشبيه كرد.

محبت‏به فرزندان امرى درونى است كه خداوند آن را در دل‏والدين به وديعت نهاده است. اما آنچه در اين ميان مهم مى‏نمايدو آثار تربيتى در پى دارد ابراز آن است. اين امرى اختيارى است‏و والدين و مربيان مى‏توانند در پرتو آن زمينه تربيت صحيح رافراهم آورند. چه بسيارند والدينى كه در برابر فرزندان خود محبت فراوان‏دارند اما آن را ابراز نمى‏كنند در حالى كه محبت وقتى سازنده وتاثير گذار خواهد بود كه فرد مورد محبت از آن آگاهى يابد.امام حسين(ع)به عنوان الگوى تربيتى مطمئن و كامل محبت‏به‏فرزندان را از نيازهاى ضرورى آنان دانسته، در قالبهاى گوناگون‏به ابراز آن مى‏پرداخت. گاه با در آغوش گرفتن و به سينه‏چسبانيدن خردسالان، زمانى با بوسيدن آنان و گاه با به زبان‏آوردن كلمات شيرين و محبت‏آميز.

عبيدالله بن عتبه چنين مى‏گويد: «كنت عندالحسين بن على(عليهماالسلام)اذ دخل على بن الحسين‏الاصغر فدعاه الحسين(ع)و ضمه اليه ضما و قبل مابين عينيه ثم‏قال: بابى‏انت اطيب ريحك و احسن خلقك...»

«نزد حسين بن على(ع)بودم كه على بن حسين(ع)وارد شد. حسين(ع)(امام سجاد(ع))او را صدا زد، در آغوش گرفت و به سينه‏چسبانيد، ميان دو چشمش را بوسيد و سپس فرمود: پدرم به فدايت‏باد، چقدر خوشبو و زيبايى!»

بحار الانوار، به نقل از سایت رهپویان

در سیره تربیتی معصومین علیهم‏السلام از لحظه تولد نوزاد، فعالیتهای تربیتی آغاز مي‏گردد و با اینكه نوزاد توان بالفعل درك اشیاء و اعمال را ندارد امّا در عین حال انجام برخی آداب و مراسم برای تربیت صحیح او درآینده مؤثر است، از این رو علی علیه‏السلام در ضمن حدیث چهارصدگانه خود به اصحابش، آنان را به انجام این آداب در هنگام ولادت فرزندانشان توصیه نموده‏اند:

« در روز هفتم برای فرزندانتان عقیقه نمایید و به مقدار وزن موهای سر فرزندتان نقره صدقه دهید. رسول خدا صلي‏الله‏علیه‏و‏آله نسبت به حسن و حسین و سایر فرزندانش اینچنین رفتار نمود. » 1

و در قسمت دیگر حدیث مي‏فرماید:

« فرزندان خود را روز هفتم ختنه كنید و گرما و سرما شما را از این كار بازندارد كه این باعث پاكیزگی بدن نوزاد است... » 2

1- صدوق، محمد بن علی بن الحسین، الخصال، ترجمه و تصحیح احمد فهری، ص751. به نقل از سایت شهید آوینی

2- همان، ص776 و حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج15،ص153. به نقل از سایت شهید آوینی

امام علی علیه السلام فرموده اند:

« علّموا صبیانكم من علمنا ماینفعهم اللّه به لاتغلب علیهم المرجئة برأیها »

به كودكان خود آن مقدار از دانش ما كه به‏حال آنان مفید است، تعلیم دهید تا اندیشه و نظر مرجئه* برآنان غالب نگردد

حسّر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج15، ص197 به‏نقل از خصال صدوق، ج2، ص157 و ابن‏شعبه حرانّی، تحف‏العقول، ص68. به نقل از سایت شهید آوینی

* المرجئة فی مقابلة الشیعة، من الارجاء بمعنی التأخیر لتأخیرهم علیا علیه‏السلام عن مرتبته و قد یطلق فی مقابلة الوعیدیة (ر.ك: الكافی، ج6، ص47 ) و نیز ر.ك: طریحی، مجمع البحرین ج1، ذیل ماده "رجاء

هر چند در روایات برای دعا اوقات خاصی بیشتر مورد تأكید قرار گرفته و برخی دعاهای خاص در اوقات خاص وارد شده، امّا علی علیه‏السلام در سیره تربیتی خود هر فرصت مناسب را مغتنم شمرده و به تعلیم دعا به فرزندانش پرداخته، برای نمونه در هنگام غذا خوردن فرزندش امام مجتبی علیه‏السلام را به دعایی همیشگی سفارش نموده و در ضمن آن به نقش تغذیه و سلامتی جسمانی برای انجام عبادات و نیز وسیله بودن غذا برای توان عبادت بیشتر، اشاره مي‏نماید؛ آن حضرت فرمود:

« فرزندم! هیچ لقمه سرد یا گرمی را مخور و هیچ شربت یا جرعه آبی را منوش الاّ اینكه قبل از خوردن و آشامیدن، این دعا را بخوانی "اللّهمّ انّی اسئلك فی اكلی و شربی السلامة من وعكه والقوّة به علی طاعتك و ذكرك و شكرك فیما بقیته فی بدنی و اَنْ تشجعنی بقوّته علی عبادتك و ان تلهمنی حسن التحرز من معصیتك..»

طبرسی، حسن‏بن‏فضل، مكارم الاخلاق، ص74. به نقل از سایت شهید آوینی

امام علی علیه السلام فرموده اند:

« علّموا صیسانكم الصلوة و خذوهم بها اذا بلغوا الحلم»

در كودكی به فرزندانتان نماز راتعلیم دهیدو هنگام بلوغ، آنان را به نماز وا دارید.

خوانساری،محمد، شرح غررالحكم و دررالكم، ج4ص353. به نقل از سایت شهید آوینی

 حضرت  علی علیه‏السلام خطاب به یكی از اصحاب فرمود: « كودكان اهل خانه‏ات را با زبان به نماز و طهارت تأدیت نما و وقتی به سن ده سالگی رسیدند، آنان را بر ترك آن، تنبیه بدنی نما ولی از سه بار بیشتر تجاوز نكند.»

محمدی ری شهری، میزان الحكمة، ج1،ص75 به نقل از تنبیه‏الخواطر و نزهة‏الناظر، ص390.

* نكته قابل توجهی كه در این دو حدیث وجود دارد، توجه حضرت به مراحل تربیت و نیز روش آشنا نمودن فرزندان با نماز و اقامه آن است، زیرا در مورد نماز بین دوره كودكی و بلوغ فرق گذاشته‏اند، در دوره كودكی تاقبل از ده سالگی فقط سفارش به آموزش و تعلیم نماز نموده‏اند و تنها به اقدام زبانی و سفارش كلامی اكتفا نموده‏اند، در این مرحله تأكید بر آمادگی و زمینه سازی برای اقامه نماز شده است. اما در سن ده سالگی هر چند هنوز به‏حّد بلوغ نرسیده امّا بعلت رشد مناسب كودك در این سن و تا حدودی رسیدن به سن تمییز و تشخیص، تأكید عملی بر اقامه نماز است و آنگاه كه به سن بلوغ رسیدند تأكید بر واداشتن آنها به نماز و ترك نكردن آن است.

به نقل از سایت شهید آوینی

امام حسین علیه‏ السلام مي‏فرماید:

«  پدرم مرا به خواندن دعای جوشن كبیر و حفظ و بزرگداشت آن توصیه نمودند و سفارش كردند كه در هنگام وفاتشان آن را بر كفنشان بنویسم و آن را به خانواده‏ام تعلیم دهم و آنان را بر خواندن آن برانگیزانم.»

مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج91، ص384 و مستدرك الوسائل، ج2، ص232.به نقل از سایت شهید آوینی

مرحوم ابن‏شهرآشوب به سند خود از امام علی علیه السلام نقل مي‏كند كه فرمود:

 
من از خداوند خویش طلب فرزندان زیبا چهره و نیكوقامت ننموده‏ام، بلكه از پروردگارم خواسته‏ام فرزندانم مطیع او باشند و از او بترسند تا وقتی با این صفات به آنها نظر افكنم مایه چشم روشنی من باشند.

مجلسی،محمد باقر، بحارالانوار، ج104، ص98 به نقل از سایت شهید آوینی

نظر به اهمیت مساله ی تربیت کودک , حضرت سجاد ( ع ) در " صحیفه سجادیه " از خداوند تبارک و تعالی در این امر مهم کمک می طلبد و می فرماید :

" واعنی علی تربيتهم و تاديبهم و برهم"

" بار خدایا مرا در تربیت و ادب و نیکو کاری فرزاندانم یاری و مدد نما ." 

صحیفه سجادیه، دعای 25 

امام علی علیه السلام فرموده اند:

« الانس فی ثلاثه، الزوجة‏الموافقه والولدالصالح و الاخ الموافق »

انس و آرامش در سه چیز است: همسری كه با شوهرش توافق داشته باشد، فرزندی كه صالح باشد و برادری كه موافق و هم رأی انسان باشد.

شرح غررالحكم و دررالكلم آمدی/ ج2، ص141 به نقل از سایت شهید آوینی

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

« ادبوا اولادکم علی حبی و حب اهل بیتی و القرآن »

فرزندانتان را با محبت من و محبت خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید.

احقاق الحق/ ج 18 / ص 498

 لينك مرتبط: روایاتی در رابطه باحقوق فرزندان

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

 « رحم الله عبدا اعان ولده علی بره بالاحسان الیه و التالف له و تعلیمه و تادیبه»

رحمت خداوند بر بنده ای که در راه نیکی و نیکوکاری به فرزندش کمک کند، به او احسان کند. و چون چون کودکی رفیق دوران کودکی او باشد و او را عالم و مودب بار آورد.

مستدرک الوسائل / ج 2 / ص 262 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

« من کان عنده صبی فلیتصاب له »

ان کس که نزد او کودکی هست باید در پرورش او کودکانه رفتار کند.

وسائل / ج 5 / ص 126 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

امام حسن مجتبی علیه السلام روزی فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت کردند و به ایشان فرمودند:

« انکم صغار قوم و یوشک ان تکونوا کبار قوم اخرین فتعلموا العلم فمن لم یستطع منکم ان یحفظه فلیکتبه و لیضعه فی بیته »

همه شما کودکان اجتماع امروز هستید و امید می رود که بزرگان اجتماع فردا باشید. پس دانش بیاموزید و در کسب علم کوشش کنید و هرکدام حافظه قوی ندارید که مطالب استاد را حفظ کنید آنها را بنویسید و در منزل نگهداری کنید تا در مواقع لزوم مراجعه کنید.

بحار / ج 1 / ص 110 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

* در این حدیث امام مجتبی علیه السلام برای اینکه عشق به تحصیل را در فرزندان خود و برادرش ایجاد نماید و آنان رابا نشاط به درس خواندن وادار نماید از سرمایه فطری حب ذات و ترقی خواهی استفاده نموده و بدون توسل به زور یا تهدید به آنها می اموزد که درس خواندن امروز راه وصول به عزت و بزرگی فرداست.

امام علی علیه السلام فرموده اند:

« کثرة التقریع توغر القلوب و توحش الاصحاب »

ملامت زیاد به خصوص در ملاعام باعث می شود تا دل ها به کینه مبتلا شوند و دوستان از انسان فرار کنند.

تصنیف غررالحکم، ص 479/ حدیث 11006 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

« احبوا الصبیان و ارحموهم »

اطفال را دوست بدارید و به آنها مهر بورزید.

الامام جعفر الصادق علیه السلام/ ص 142 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

امام محمد باقر علیه السلام فرموده اند:

« اوصیک ان تتخذ صغیر المسلمین ولدا و اوسطهم اخا و اکبرهم ابا. فارحم ولدک و صل اخاک و بر والدک»

سفارش می کنم با کودکان مسلمین مانند فرزند، با میانسالانشان مانند برادر و با بزرگ سالانشان مانند پدر رفتار کنید

پس به فرزندن ترحم کن

و با برادر بپوند و ارتباط داشته باش

و به پدرت احترام و نیکی کن.

تصنیف غررالحکم/ ص 278 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« دع یلعب سبع سنین و یودب سبع سنین و الزمة نفسک سبع سنین »

فرزند خود را در هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند و هفت سال او را با آداب و روش های مفید تربیت کن و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی مصاحب و ملازمش باش.

وسائل / ج 5 / ص 125 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

*  در این حدیث امام صادق علیه السلام احترام و اکرام نوجوانان را با کلمه « ملازمت » با اولیایشان بیان نموده است. اولیا تا قبل از بلوغ بر فرزندان خود حکومت می کنند ولی از آغاز 15 سالگی موظفند به شخصیت آنان احترام بگزارند و به جای فرمان دادن ، رفیق صمیمی و مصاحب باصفای آنان باشند.

نوجوانی که مورد تکریم پدر و مادر است در شورای خانواده شرکت می کند و به نظراتش ترتیب اثر داده می شود، نوجوانی که پدرش با وی مانند یک رفیق صمیمی رفتار می کند و خلاصه شخصیتش همواره گرامی شمرده می شود ، کوشش می کند خود را به پستی آلوده نکندو رفتارش شایسته ی این تکریم باشد.

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

« الولد سید سبع سنین و عبد سبع سنین و وزیر سبع سنین »

فرزند آدمی در هفت سال اول زندگی آقا و سید پدر و مادر است و در هفت سال دوم بنده ی فرمانبردار و مطیع پدر و مادر و در هفت سال سوم وزیر خانواده و مشاور پدر و مادر است.

مکارم الاخلاق / ص115 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

* از طرز تعبیر حضرت ارزش شخصیت نوجوانان و همچنین وظیفه پدران و مادران نسبت به آنان به خوبی واضح می شود.

امام سجاد علیه السلام فرموده اند:

« و اما حق الصغیر فرحمته و تثقیفه و تعلیمه و العفو عنه و الستر علیه و الرفق به و المعونة له و الستر علی جرائر حداثته فانه سبب للتوبة و المداراة له و ترک مما حکته فان ذلک ادنی لرشده »

و اما حق کودک، مهرورزیدن به او ، پرورش و آموزش وی و گذشت و پرده پوشی از خطاهای کودکانه وی و نرمش و کمک کردن به اوست، زیرا سبب توبه ، مدارا و تحریک نکردن او و نیز کوتاهترین راه برای رشد او است.

رساله حقوق امام سجاد علیه السلام

رسول گرامی اسلام ( ص ) درباره اهمیت شیر مادر برای فرزند می فرماید :

" ليس للصبی لبن خير من لبن امه "

" هیچ شیری برای کودک بهتر از شیر مادر نیست . "

 بحارالانوار , ج 23 , ص 76 به نقل از مقاله نقش خانواده در تربيت کودک/ تهيه و تدوين: اعظم  احمدزاده

 " امام صادق " علیه السلام فرمودند :

" به زنان خویش دردوران نفاس شان خرمای برنی بخورانید تا اولاد شما خوب وزیبا شوند . "(1)

و فرمودند زن بارداری که به بخورد فرزندش خوشبو و سپیدرو می گردد.(2) 

   1 - "  کتاب مکارم اخلاق  " , ج 1 , ص 193 و 192

   2  - "  فروغ کافی  " ج6 

به نقل از مقاله نقش خانواده در تربيت کودک/ تهيه  و  تدوين  :  اعظم احمد زاده

 "امام رضا " علیه السلام می فرمایند :

 " به زنان حامله کندر بخورانید تا فرزندی که در بطن دارند اگر پسر است با هوش و دانا و شجاع و اگر دختر است خوش قیافه و خوش اخلاق و ... گردد

کتاب مکارم اخلاق ", ج 1 ص 192 ,  193

و  فرمودند :

 " خوردن به عقل و هوش را زیاد می کند "

(مکارم اخلاق,  ج 1  , ص  196)

به نقل از مقاله نقش خانواده در تربيت کودک/ تهيه و تدوين: اعظم  احمد زاده

 لينك مرتبط:دعاهایی و اعمال و تغذيه که در ماههای مختلف حاملگی به مادران باردار در دين توصيه شده

 پیامبر اسلام "صلی الله علیه و آله فرمودند :

" زنان آبستن در آخرین ماههای بارداری خرما بخورند تا فرزاندانشان خوش اخلاق و بردبار شوند "(1)

و همچنین فرمودند : " به زنان آبستن سفارش کنید به بخورند تا فرزاندانشان خوش اخلاق شوند ."(2

و فرمودند:

 " هر زن آبستنی که خربزه بخورد بچه اش زیبا و خوش اخلاق می گردد . " (3)

1 و 2 – "  مستدرک  "  ج 3 , ص 113 و ص 116

   3-  "  مستدرک  "   ج 2  ص 635 

به نقل از مقاله نقش خانواده در تربيت کودک/ تهيه و تدوين :  اعظم احمد زاده

 لينك مرتبط:دعاهایی و اعمال و تغذيه که در ماههای مختلف حاملگی به مادران باردار در دين توصيه شده

امير مؤمنان علي(ع)مي‌فرمايد:

« حُس‍‍نُالاَخلاقِ بُرهانُ كَرَمِ الاَعراقِ»

خوي نكو، نشان وراثت نيكوست.

عبدالواحد آمدي، غررالحكم و درر الكلم، ج1، ص340؛ عیون الحکم و المواعظ، ص228.

پیامبر اسلام(ص) فرمود:

« تَزَوَّجُوا فی الحِجزِ الصالح، فانَّ العِرقَ دسّاسٌ »

 با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید، زیرا عرق* اثر دارد.

کنزالعمال، ح44559؛سیوطی، ؛ زمخشری، الفایق فی غریب الحدیث، ص229.

* عرق در روایات به معنای ژن است.

امام ‏صادق عليه‏السلام فرمودند:

"مِيرَاثُ اللّهِ مِن عَبدِهِ المُؤمِنِ الوَلَدُ الصَّالِحِ ...؛
ميراث خداوند به بنده مؤمنش فرزند صالح است

وسائل الشيعة، ج15، ص97. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

پيامبر گرامى اسلام صلى‏ الله ‏عليه ‏و آله فرموده‏اند:

"اَلوَلَدُ الصّالِحُ رَيحَانَةٌ مِن رَيَاحِينِ الجَنَّةِ"؛
فرزند صالح گلى است از بوستان بهشت.(1)

هم‏چنين فرمودند:

"مِن سَعَادَةِ الرَّجُلِ الوَلَدُ الصَّالِحُ"؛
فرزند صالح نشانه خوشبختى فرد است.(2)

1ـ وسائل الشيعة، ج15، ص97. به نقل از مرکز نشر اعتقادات
2ـ همان.

حضرت فرمود: بلی، به خدا قسم، فایده دارد.

کتاب مقام پدر و مادر در اسلام / ص 131

در حضور حضرت علی علیه السلام ، شخصی با این عبارت تولد نوزادی را تبریک گفت: قدم دلاوری یکه سوار مبارک باد. امام علیه السلام فرمودند:

لا تقل ذلک و لکن قل: شکرت الواهب و بورک لک فی الموهوب و بلغ اشده و رزقت بره.

چنین مگو! بلکه بگو: خدای بخشنده را شکرگزار و نوزاد بخشیده بر تو مبارک امید که بزرگ شود و از نیکوکاریش بهره مند گردی.

نهج البلاغه / حکمت 354 ترجمه مرحوم دشتی

حضرت علی در وصیت خود به امام حسن علیه السلام فرمودند:

« ... ای بنی انی لما رایتنی قد بلغت سنا و رایتنی ازداد وهنا بادرت بوصیتی الیک و اوردت خصالا منها قبل ان یعجل بی اجلی دون ان افضی الیک بما فی نفسی او ان انقص فی رایی کما نقصت فی جسمی او یسبقنی الیک بعض غلبات الهوی و فتن الدنیا فتکون کالصعب النفور و انما قلت الحدث کالارض الخالیة ما القی فیها من شی قبلته.  فبادرتک بالادب قبل ان یقسو قلبک و یشتغل لبک ... »

پسرم هنگامیکه دیدم سالیانی از من گذشت و توانایی رو به کاهش نهاد به نوشتن وصیت برای تو شتاب کردم و ارزش های اخلاقی را برای تو شمردم پیش از آنکه اجل فرا رسد و رازهای درونم را به تو منتقل نکرده باشم و در نظرم کاهشی پدید آیدچنان که در جسمم پدید آمد

و پیش از آنکه خواهشها و دگرگونیهای دنیا به تو هجوم آورند و پذیرش و اطاعت مشکل گردد، زیرا قلب نوجوان چونان زمین نکاشته شده، آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود. پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آنکه دل تو سخت شود و عقل تو به چیز دیگری مشغول گردد.

قسمتی از نامه 31 نهج البلاغه وصیت بهترین پدر به بهترین فرزند

امیرالمومنین علی علیه السلام فرموده اند:

« ما نحل والد ولدا نحلا افضل من ادب حسن »

بخشش و هدیه ی هیچ پدری به فرزندش بهتر از ادب و تربیت پسندیده نیست.

مستدرک الوسائل، ج 2 ، ص 625، به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند:

« لان یودب احدکم ولده خیر له من ان یتصدق بنصف صاع کل یوم »

به راستی که اگر یکی از شما فرزند خود را تربیت و ادب کند برای او بهتر است از تصدق هر روز به نصف صاع

مکارم الاخلاق، باب فضل الاولاد ، به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم در مورد حقوق فرزند فرموده اند:

« حق الولد علی الوالد ان یعلمه الکتابة و السباحة و الرمی »

از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد این است که به او خواندن و نوشتن ، شناکردن و تیراندازی بیاموزد.

کنزالعمال، ج16، ص 444، حدیث 35345، به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

رسول اکرم حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم در مورد حقوق فرزند فرموده اند:

« من حق الولد علی والده ثلاثة: یحسن اسمه و یعلمه الکتابة و یزوجه اذا بلغ »

از جمله حقوقی که فرزند بر پدر دارد این است که: نام نیکو بر او نهد، او را به خواندن و نوشتن بیاموزد، برایش همسری مناسب بیابد وقتی بالغ شد.

مکارم الاخلاق، ص 220 ، به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

« و اما حق ولدک فتعلم انه منک و مضاف الیک فی عاجل الدنیا بخیره و شره و انک مسئول عما ولیته من الادب و الدلالة علی ربه و المعونة له علی طاعته فیک و فی نفسه فمثاب علی ذلک و معاقب فاعمل فی امره عمل المتزین بحسن اثره علیه فی عاجل الدنیا المعذر الی ربه فیما بینک و بینه بحسن القیام علیه و الاخذله منه و لا قوة الا بالله »

و اما حق فرزندت این است که بدانی او از تو و وابسته به توست در زندگی دنیا و خیر و شرش با توست و تو مسئولیت سرپرستی او را از حسن تربیت و راهنمایی او بر خدای عز و جل و کمک بر طاعت و فرمانبرداری خدا در مورد تو و در مورد خودش به عهده داری.سپس در صورت انجام این مسئولیت ثواب می بری و در صورت کوتاهی کیفر می شوی.

پس درباره او به گونه ای رفتار کن که خوبی اثر او در دنیا مشهود و در پیشگاه پروردگار عذری بیت تو و او باشدبه سبب سرپرستی خوبی که از او کردی و نتیجه ای که از او گرفتی و کمکی جز از ناحیه خداوند نیست.

رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی